Cấu kiện là gì? Cấu tạo & phân loại cấu kiện phổ biến trong xây dựng

Cấu kiện là gì? Trong xây dựng, cấu kiện được hiểu là những bộ phận riêng lẻ, có hình dáng và chức năng nhất định, khi kết hợp lại sẽ tạo nên khung xương vững chắc cho công trình. Việc tuân thủ đúng quy định của cấu kiện giúp đảm bảo khả năng chịu lực, độ bền, cũng như sự an toàn của toàn bộ công trình xây dựng. Từ cột cái, dầm chính, cầu thang, xà hiên đến cấu kiện bê tông cốt thép hoặc gỗ, thép tiền chế, tất cả đều cần được thiết kế, thi công chuẩn mực theo tiêu chuẩn kỹ thuật.

Cấu kiện là gì

Cấu kiện trong xây dựng chính là những bộ phận, chi tiết riêng lẻ được chế tạo, lắp ghép hay thi công tại công trình để tạo thành kết cấu hoàn chỉnh của ngôi nhà hay công trình.

Hiểu đơn giản:

• Tường, cột, dầm, sàn, mái, cầu thang… → đều là cấu kiện kết cấu.
• Cửa, lan can, ban công, vách kính… → cũng là cấu kiện kiến trúc.

>> Tìm hiểu thêm: 

Tận hưởng không gian trong những mẫu biệt thự 2 tầng đẹp

Những mẫu lâu đài, dinh thự sang trọng và quyền lực

Đặc điểm của cấu kiện:

• Có hình dáng, kích thước và chức năng riêng biệt.
• Khi liên kết lại → tạo thành kết cấu chịu lực hoặc kết cấu bao che.
• Có thể chế tạo sẵn ở nhà máy (cấu kiện đúc sẵn) hoặc thi công trực tiếp tại công trình.

Ví dụ: Một cây cột bê tông cốt thép là một cấu kiện, nhưng khi ghép với dầm, sàn sẽ tạo thành khung nhà.

Phân loại cấu kiện

Theo chức năng trong công trình

Cấu kiện chịu lực

• Vai trò: trực tiếp gánh tải trọng của công trình.
• Ví dụ: móng, cột, dầm, sàn, tường chịu lực, khung thép…

Cấu kiện bao che & ngăn chia

• Vai trò: tạo không gian, che chắn, phân chia.
• Ví dụ: tường gạch, vách ngăn, mái che, trần…

Cấu kiện hoàn thiện

• Vai trò: tăng tính thẩm mỹ, tiện nghi, bảo vệ.
• Ví dụ: cửa đi, cửa sổ, lan can, cầu thang, ốp lát, hệ kính mặt dựng…

Theo vật liệu chế tạo

Cấu kiện bê tông cốt thép (BTCT)

• Thông dụng nhất, chịu lực tốt, bền vững.
• Ví dụ: móng, cột, dầm, sàn.

Cấu kiện thép

• Nhẹ, dễ lắp ghép, dùng cho nhà công nghiệp, cầu, nhà cao tầng.
• Ví dụ: khung thép, giàn mái thép.

Cấu kiện gạch – đá

• Tường bao, vòm, tường chịu lực ở công trình thấp tầng.

Cấu kiện gỗ

• Dùng nhiều trong kiến trúc truyền thống, nội thất.
• Ví dụ: kèo gỗ, cửa gỗ, cột gỗ.

Cấu kiện vật liệu mới

• Như panel nhẹ, kính cường lực, composite.
• Dùng trong nhà hiện đại, giảm tải trọng, tăng tính thẩm mỹ.

Theo cách chế tạo và lắp đặt

1. Cấu kiện toàn khối (đổ tại chỗ)

• Được thi công trực tiếp tại công trình.
• Ví dụ: móng bê tông cốt thép toàn khối, sàn đổ tại chỗ.

1. Cấu kiện lắp ghép (đúc sẵn)

• Sản xuất ở nhà máy rồi vận chuyển tới công trình.
• Ví dụ: cột bê tông đúc sẵn, panel tường, dầm dự ứng lực.

Tóm gọn:

Cấu kiện = từng “mảnh ghép” riêng lẻ.

Ghép nhiều cấu kiện → thành kết cấu.

Ghép nhiều kết cấu → thành công trình hoàn chỉnh.

Ứng dụng của cấu kiện

Trong bất kỳ công trình xây dựng nào, việc hiểu rõ các loại cấu kiện đóng vai trò then chốt để đảm bảo cả tính thẩm mỹ lẫn độ bền vững. Dưới đây là một số ứng dụng cụ thể:

Cấu kiện chịu lực chính

• Cột cái, cột con: chịu nén, truyền tải trọng từ mái và sàn xuống móng.
• Dầm chính, dầm phụ: có thể bằng bê tông cốt thép hoặc thép; đóng vai trò phân bố tải trọng, đặc biệt trong nhà cao tầng.
• Xà dưới cột con, xà trên cột con, xà hiên: thường dùng cho mái công trình, giữ ổn định và phân tán lực đều.
• Cấu kiện chịu nén, cấu kiện chịu uốn, cấu kiện chịu xoắn: mỗi loại đảm nhận một phần tải trọng riêng, giúp kết cấu công trình vững chắc ngay cả khi chịu tác động ở góc nghiêng 45 độ so với trục.

Cấu kiện trong không gian và giao thông đứng

• Cầu thang: vừa là cấu kiện trong nhà, vừa là đường giao thông đứng, kết nối các tầng.
• Trong nhà thép tiền chế, cầu thang thường bằng thép, nhẹ và dễ lắp đặt.
• Với kiện trong nhà gỗ, cầu thang có thể làm từ gỗ lim, gõ, tạo điểm nhấn truyền thống.

Cấu kiện bao che & thẩm mỹ

• Xà hiên, xà trên cột con: ngoài nhiệm vụ chịu lực còn góp phần tạo đường nét kiến trúc.
• Trong cấu kiện trong nhà, các chi tiết này vừa trang trí vừa che chắn nắng, mưa.

Hiểu đúng và ứng dụng khéo léo các loại cấu kiện trong thiết kế và thi công giúp công trình đạt chuẩn kỹ thuật, tối ưu công năng và nâng cao giá trị thẩm mỹ. Từ cầu thang, cột cái, đến những chi tiết như xà hiên hay dầm chính, tất cả đều là “mảnh ghép” không thể thiếu để kiến tạo nên một công trình xây dựng hoàn chỉnh.

Quy định của cấu kiện

Trong xây dựng, cấu kiện là phần chịu lực chính, nên quy định đặt ra rất chặt chẽ. Mỗi cấu kiện đều phải tính toán kỹ, để chịu được cả lực đỡ nội lực bên trong và ngoại lực tác động từ bên ngoài.

Những cấu kiện phổ biến như các dầm, cột, xà hiên phải đảm bảo truyền và phân tán tải trọng hợp lý. Trong một số công việc đặc thù, cần chú ý sự phối hợp của nó với các bộ phận khác, giúp công trình bền vững và an toàn.

Hiểu đơn giản, quy định của cấu kiện chính là “luật an toàn” để tất cả các bộ phận trong công trình hoạt động hài hòa, chịu lực tốt và kéo dài tuổi thọ.

Có thể thấy, việc hiểu rõ cấu kiện là gì và nắm vững các quy định của cấu kiện chính là nền tảng để kiến tạo nên những công trình vững chắc, bền bỉ và thẩm mỹ. Từng hạng mục như cấu kiện chịu nén, chịu uốn, chịu xoắn, hệ xà dưới – xà trên – cột con cho mái công trình… đều giữ vai trò quan trọng. Chỉ khi đảm bảo đúng tiêu chuẩn, công trình mới đạt được sự hoàn hảo, vừa an toàn kỹ thuật, vừa bền vững cùng thời gian.

>> Xem thêm:

Những mẫu thiết kế biệt thự 3 tầng chi phí hợp lý

Cách tối ưu không gian cho nội thất hiện đại